Λάβαμε

«Εncardia, η πέτρα που χορεύει»

Στην πλούσια παράδοση των ελληνόφωνων της Κάτω Ιταλίας μάς ξεναγεί το συγκρότημα Encardia, μέσα από το ντοκιμαντέρ του Άγγελου Κοβότσου, Εncardia, η πέτρα που χορεύει. Το γλωσσικό ιδίωμα γκρίκο, η μουσική και η ταραντέλα πίτσικα συνθέτουν μια γιορτή που χάρισε στον σκηνοθέτη το βραβείο κοινού του 14ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης για ελληνική ταινία άνω των 45 λεπτών.
Από την ίδρυσή του πριν από περίπου 8 χρόνια, τα μέλη του συγκροτήματος ταξιδεύουν στη Νότια Ιταλία, «μελετώντας» τον πολιτισμό της περιοχής και εντάσσοντάς τον στη μουσική της.
Ένα από τα βασικά στοιχεία αυτού του πολιτισμού είναι τα «γκρίκο», ένα αρχαιοελληνικό γλωσσικό ιδίωμα με προσμίξεις ιταλικών λέξεων, που μιλιέται στις περιοχές της Γκρετσία Σαλεντίνα και της Καλαβρίας στη Νότια Ιταλία μέχρι σήμερα. Φαίνεται ότι η γλώσσα αυτή έχει τις ρίζες της στους Έλληνες που από την αρχαϊκή εποχή μέχρι τη Βυζαντινή περίοδο εγκαθίστανται στην περιοχή.
Τα γκρίκο υποχωρούν μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, καθώς τα φτωχά, απομονωμένα και ρημαγμένα από τη μετανάστευση ελληνόφωνα χωριά, εντάσσονται στην μεταπολεμική ιταλική πραγματικότητα.
Η χρήση της γλώσσας σήμερα περιορίζεται στους ηλικιωμένους και τείνει να εξαφανιστεί, παρά τις προσπάθειές για διάσωση και διδασκαλία της στους πιο νέους σε ηλικία.
Ό,τι όμως δεν καταφέρνει η εκπαίδευση, φαίνεται πως το καταφέρνουν οι ντόπιοι μουσικοί, παλιοί και νέοι, μέσα από τα τραγούδια και την ποίηση. Αυτοί συνοδεύουν τις στιγμές της ζωής τους με τραγούδια ερωτικά, εργατικά, μοναδικής αξίας μοιρολόγια, νανουρίσματα, αλλά και… την ταραντέλα πίτσικα.
Αυτό είναι το δεύτερο βασικό σημείο ενδιαφέροντος του συγκροτήματος Εncardia. Μια ντόπια παραλλαγή του γνωστού ιταλικού χορού, που στην περιοχή απέκτησε μαγικοθρησκευτικές και θεραπευτικές διαστάσεις και σύμφωνα με τον Ιταλό ανθρωπολόγο Ερνέστο ντε Μαρτίνο ήταν ένας πολιτισμικά κατασκευασμένος εξορκισμός των προβλημάτων που απέρρεαν από την φτώχια, τη μιζέρια και την εγκατάλειψη της περιοχής του απομονωμένου ιταλικού νότου, μιας από τις πιο φτωχές περιοχές της Ευρώπης.
Στο ντοκιμαντέρ το συγκρότημα συναντά σημαντικούς ανθρώπους του πολιτισμού, τραγουδά, χορεύει, μιλά με κατοίκους και επικοινωνεί με μελωδίες και ξεχασμένες λέξεις.